معنای کفاره

کفاره از ماده "کفر" بوده که در لغت به معنای پوشاندن آمده؛و به "کشاورز"، کافر گویند زیرا دانه را زیر خاک پنهان می‌کند؛ 
و اینکه قرآن فرمود:
«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْکِتَابِ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَکَفَّرْنَا عَنْهُمْ سَیئَاتِهِمْ...» 
«و اگر اهل کتاب ایمان بیاورند و تقوا پیشه کنند، گناهان آنها را می‌بخشیم...»
تصریح بر این مطلب دارد که از گناهان آنها چشم‌پوشی کرده و عقاب را برداشته است. 
از این جهت به کفارات، "کفّاره" گویند، زیرا موجب پوشیده شدن و نادیده گرفتن گناهان می‌شود؛
لذا شأن کفاره، پوشاندن خطیئه است. 

معنای کفاره در شرع

"کفاره" در شرع مقدس به عبادت خاصی اطلاق می‌شود که برای عقوبت افراد، سقوط عقوبت یا تخفیف در آن تعیین شده است. 

کفاره در آیینه قرآن

تعیین کفارات در شرع مقدس، در حقیقت تجلی رحمت الهی برای بندگان خود می‌باشد. هنگامی که شخصی مرتکب عملی خطا یا حرامی شود، یا توان انجام یک واجبی را نداشته باشد، خدای متعال با تعیین کفاره در واقع تجلی و رحمت خود را به منصه ظهور گذاشته، تا حدی که با وضع حکم "کفاره"، حرمت ابدی را از زن ظهار شده برطرف می‌کند.

احکام و اقسام کفاره در نگاه قرآن

در قرآن کریم احکام برخی از کفارات همانند: کفارات مربوط به حج، روزه، ظِهار، قتل و نقض قَسَم بیان شده است:

← کفارات مربوط به حج
در کفارات مربوط به حج، کفاره دو عمل از مناسک حج در آیات قرآن ترسیم شده است:

←← کفاره تراشیدن سر، قبل از قربانی
در موسم حج، حاجیان نباید قبل از موعد سر خود را بتراشند، در غیر این صورت باید کفاره آن را پرداخت نمایند:
«وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ... وَلَاتَحْلِقُوا رُءُوسَکُمْ حَتَّی یبْلُغَ الْهَدْیَ مَحِلَّهُ فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضًا أَوْ بِهِ أَذًی مِنْ رَأْسِهِ فَفِدْیةٌ مِنْ صِیامٍ أَوْ صَدَقَةٍ أَوْ نُسُک...» [۱۱]
«و حج و عمره را برای خدا به اتمام برسانید!... و سرهای خود را نتراشید، تا قربانی به محلش برسد (و در قربانگاه ذبح شود)! و اگر کسی از شما بیمار بود، و یا ناراحتی در سر داشت، (و ناچار بود سر خود را بتراشد،) باید فدیه و کفاره‌ای از قبیل روزه یا صدقه یا گوسفندی بدهد....»
"فدیه" در اصل به معنای این است که چیزی مقابل و در عوض چیز دیگری قرار گیرد و آیه شریفه گویای این معناست که حاجی به علت تعجیل در تراشیدن سر، باید عوضی بدهد. 
و این عوض سه چیز می‌تواند باشد: روزه، صدقه یا نُسُک (ذبیحه). 
البته برای "نُسُک" معنای عبادت را نیز ذکر کرده‌اند. 

←← تفصیل حکم کلی توسط ائمه
قرآن کریم تنها حکم کلی کفارات را بیان کرده و تفصیل آن را ائمه معصومین –علیهم‌السلام- تفسیر نموده‌اند. در روایت نقل شده، فرد متخطی باید سه روز روزه یا اطعام شصت مسکین و یا یک گوسفند به عنوان کفاره بدهد و در پرداخت یکی از این سه کفاره با توجه به حرف "أو" در آیه که دال بر این مطلب بوده، مخیّر است
شبیه همین روایت را نیز اهل سنت از پیامبر اسلام –صلی الله علیه و آله- نقل کرده‌اند. 

←← مطلق نبودن حرمت تراشیدن سر
البته چنین نیست که به طور مطلق تراشیدن سر ممنوع باشد، بلکه در برخی موارد همانند ناراحتی شدید در سر می‌توان سر را تراشید؛ اما به صِرف هر ناراحتی نمی‌توان این کار را انجام داد.

←← صورت عدم دسترسی به قربانی
در ادامه آیه اشاره به حاجیانی که دسترسی به قربانی نداشته باشند، می‌فرماید:
«...و هر که (قربانی) نیافت، سه روز در ایام حج، و هفت روز هنگامی که باز می‌گردید، روزه بدارد! این، ده روز کامل است. (البته) این برای کسی است که خانواده او، نزد مسجدالحرام نباشد (اهل مکه و اطراف آن نباشد)...»
اینکه "حج" در آیه شریفه، ظرف برای روزه قرار داده شده، به این اعتبار است که عمل حج و روزه در یک مکان و زمان انجام پذیرد و اینکه عدد هفت مکمل عدد ده خوانده شد، به این دلیل است که بفهماند هر یک از سه روز و هفت روز، دارای حکمی مستقل‌اند.

← کفاره صید در حال احرام
فردی که مُحرم است و لباس احرام در تن دارد، نباید صید کند؛ حال اگر عمداً صید کرد، باید کیفر کار خلاف خود را بپردازد:
«یاأَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَاتَقْتُلُوا الصَّیدَ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ مُتَعَمِّدًا فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ یحْکُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْکُمْ هَدْیاً بَالِغَ الْکَعْبَةِ أَوْ کَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاکِینَ أَوْ عَدْلُ ذَلِکَ صِیامًا لِیذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ...» 
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! در حال احرام، شکار نکنید، و هر کس از شما عمداً آن را به قتل برساند، باید کفاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفاره‌ای که دو نفر عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند؛ و به صورت قربانی به (حریم) کعبه برسد؛ یا (به جای قربانی، ) اطعام مستمندان کند؛ یا معادل آن، روزه بگیرد، تا کیفر کار خود را بچشد...»
"وَ أَنْتُمْ حُرُم" جمله‌ای عام است و شامل حج تمتع و عمره حج بوده که در این حکم میان زن و مرد تفاوتی نیست؛ 

←← مراد از صید
و مراد از "صید" حیوانات وحشی حلال گوشت و حرام گوشت است؛ 
و مراد صید خشکی است نه دریایی که آیه‌ی بعدی گویای آن است.
پس کسی در حال احرام صیدی را کشت، باید مانند آنچه که کشته از "نَعَم" (شتر، گاو و گوسفند) کفاره بدهد. 
برای تفصیل مباحث باید به کتب فقهی مراجعه شود.

←← ترتیب پرداخت این کفارات
در ترتیب پرداخت این کفارات دو دیدگاه وجود دارد:
یک. "أو" بر بیشتر از تردید دلالت نمی‌کند و سنت اهل بیت -علیهم‌السلام- باید آن را مشخص کند و بعید نیست ادامه آیه بیانگر ترتیب میان این نوع کفارات باشد. 
دو. "أو" برای تخییر است،  و ظاهر آیه نیز تخییر میان انجام یکی از این سه چیز است، هر چند میان مفسرین و فقهاء اختلاف وجود دارد. 
بنابراین اگر کسی در حال احرام به عمد صید کند، باید یکی از این سه چیز را به عنوان کفاره بپردازد:
۱. همانند چیزی که صید کرده و مراد، تشابه در خلقت بوده؛ مثلاً در شترمرغ، شتر و در خرگوش، گوسفندی کفاره بدهد؛ و تعیین این تشابه بدست دو شاهدِ عادلِ فقیه است. 
۲و۳. اطعام مساکین و روزه معادل که "عدل" باید بر اساس قیمت صید باشد و در آیه شریفه مراد از "عدل" غیر از جنس آن چیز است که در روایت معادل هر "مُدّ طعام"، یک روز روزه بیان شده است

← کفاره ظِهار
ظهار از جمله طلاق‌های دوران جاهلی بود که اعراب با این وسیله، همسران خود را طلاق می‌دادند. 
در این نوع طلاق، مرد خطاب به همسرش می‌گوید: پشت تو نسبت به من، همانند پشت مادرم به من است و همانطور که پشت مادرم بر من حرام است، پشت تو نیز بر من حرام هست. 
هر چند "ظهار" در زمان جاهلیت به عنوان یک اصل مسلم تلقی می‌شد، اما با ظهور اسلام، این عمل از نظر قرآن ممنوع اعلام شد؛ 
و اگر فردی برخلاف دستور قرآن کریم مرتکب ظهار شود، قرآن برای بازگشت وی، پرداخت کفاره را شرط دانسته و می‌فرماید:
«وَالَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ
أَنْیتَمَاسَّا... فَمَنْ لَمْیجِدْ فَصِیامُ شَهْرَینِ مُتَتَابِعَینِ مِنْ قَبْلِ أَنْیتَمَاسَّا
فَمَنْ لَمْیسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِینًا...» 
«کسانی که همسران خود را "ظهار" می‌کنند، سپس از گفته خود بازمی‌گردند، باید پیش از آمیزش جنسی باهم، برده‌ای را آزاد کنند... و کسی که توانایی (آزاد کردن برده‌ای) نداشته باشد، دو ماه پیاپی قبل از آمیزش روزه بگیرد؛ و کسی که این را هم نتواند، شصت مسکین را اطعام کند....»
مراد از بازگشت با توجه به آیه بعد، پشیمانی از عملی است که انجام داده، هر چند برخی این بازگشت را به معنی تکرار ظهار، یا بازگشت به سنت جاهلیت ذکر کرده‌اند؛ و بیان آیات نفی حکم ظهار است که نزد اعراب جاهلی معروف و مرسوم بود و از آنجا که این نوع طلاق هیچگونه شباهتی میان همسر و مادر ایجاد نمی‌کند، تحریم ابدی آن نیز برداشته شده و با پرداخت کفاره، بازگشت از این عمل غیر اخلاقی امکان‌پذیر است؛ 
یعنی باید بنده‌ای را آزاد کند، اگر ممکن نبود، دو ماه روزه بگیرد و اگر نتوانست، شصت مسکین را طعام بدهد. 
ظاهر آیه این است که شصت روز روزه، باید پی‌درپی باشد؛ اما در روایات اهل بیت -سلام‌الله علیهم- وارد شده اگر سی و یک روز متوالی باشد، پی‌درپی بودن دو ماه صدق می‌کند. 

← کفاره روزه
از جمله کفاراتی که قرآن به آن تصریح کرده، پرداخت کفاره روزه برای کسانی است که توان روزه گرفتن را ندارند:
«أَیامًا مَعْدُودَاتٍ... وَ عَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ» 
«چند روز معدودی را (باید روزه بدارید!)... و بر کسانی که روزه برای آنها طاقت ‌فرساست؛ (همچون بیماران مزمن، و پیرمردان و پیرزنان،) لازم است کفاره بدهند: مسکینی را اطعام کنند.»
امام صادق -علیه السلام- فرمودند: مراد از "الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ" کسانی هستند که به سن پیری رسیده و یا عطش فوق‌العاده دارند؛ 
اینها حق دارند روزه نگیرند و در برابر هر روز، یک مد طعام بدهند. 
مراد از یک مد طعام تقریباً ۷۵۰ گرم (یک چارک) است.

← کفاره نقض قسم
اگر کسی قسم خورد و بعد قسم خود را شکست، به تصریح قرآن، باید کفاره پرداخت نماید:
«قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ أَیمَانِکُمْ...»
خداوند راه گشودن سوگندهایتان را (در این گونه موارد) روشن ساخته....»
در روایات وارد شده که خداوند به وسیله کفاره دادن، راه بازگشت از سوگند را باز گذاشته، 
که در آیه دیگر بعد از بیان مؤاخذه در برابر سوگندهایی که با عقد محکم بسته شده‌اند و التزام‌آور هستند، به بیان مقدار کفاره "حنث قسم" پرداخته و می‌فرماید:
«...فَکَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاکِینَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِیکُمْ أَوْ کِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ فَمَنْ لَمْیجِدْ فَصِیامُ ثَلَاثَةِ أَیامٍ ذَلِکَ کَفَّارَةُ أَیمَانِکُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ...» 
«...کفاره این‌گونه قسم‌ها، اطعام ده نفر مستمند، از غذاهای معمولی است که به خانواده خود می‌دهید؛ یا لباس پوشاندن بر آن ده نفر؛ و یا آزاد کردن یک برده؛ و کسی که هیچ کدام از اینها را نیابد، سه روز روزه می‌گیرد؛ این، کفاره سوگندهای شماست به هنگامی که سوگند یاد می‌کنید...»
کفاره‌ای که در آیه بیان شده، به یک اعتبار از متفرعات سوگند بوده و تقدیر آن شکستن سوگند است؛ چون کفاره مربوط به گناهی است که صورت گرفته (شکستن قسم)، نه خود آن که اگر خود "قسم" معصیت بود، معنا ندارد در آخر آیه، أمر به حفظ سوگند بکند(وَأحْفَظُوا أَیْمَانَکُم)؛ همچنانکه مؤاخذه در اول آیه، بر شکستن سوگند است نه خود آن(وَ لَکِنْ یؤَاخِذُکُمْ...). 
لازم به ذکر است که فرد مخیّر در انجام اطعام یا پوشاندن ده مسکین یا آزاد کردن یک بنده است، هر چند تفاوت قیمت میان آن سه زیاد باشد؛ اما حکم چهارم منوط به عدم قدرت بر انجام موارد سه‌گانه می‌باشد.
البته برخی معتقدند: اگر قسم از باب لجاجت باشد، فرد علاوه بر آنکه گناهی بزرگ مرتکب شده، کفاره وی نیز فایده‌ای ندارد. 

← کفاره قتل
اگر فردی از روی غفلت و به خطا کسی را به قتل رساند، باید جریمه و کفاره این خطای خود را بپردازد که خداوند در نوع این کفاره می‌فرماید:
«...وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِیةٌ مُسَلَّمَةٌ إِلَی أَهْلِهِ إِلَّا أَنْیَصَّدَّقُوا...» 
«...کسی که مؤمنی را از روی خطا به قتل رساند، باید یک برده مؤمن را آزاد کند و خونبهایی به کسان او بپردازد؛ مگر اینکه آنها خونبها را ببخشند...»
جمله "إِلَّا خَطَأً" در اول آیه، استثناء منقطع است؛ یعنی قتل برای مؤمن جایز نیست، مگر اینکه این عمل از روی اشتباه صورت بگیرد.

←← کفاره قتل خطأیی
حال اگر قتلی از روی خطا صورت گرفت، جریمه و کفاره آن را در سه مرحله بیان می‌کند:
نخست اینکه، فرد بی‌گناهی که کشته شده، مؤمن و متعلق به خانواده مسلمان باشد؛ در این صورت برای قاتل هم کفاره واجب است، هم دیه: کفاره، آزاد کردن برده مؤمن است که هزینه آن باید از اموال قاتل باشد؛ دیه، یعنی پرداخت خونبهای مقتول(دیه)، به صاحبان خون(ورّاث) که پرداخت آن باید از اموال عاقله(مراد از "عاقله"، پدر، اولاد و کسانی هستند که نزدیکترین شخص به پدر و مادر می‌باشند، و یا نزدیکترین مردان منتسب به پدر فقط هستند.) جانی باشد.
دوم اینکه، مقتول مؤمن باشد، اما وابسته به خاندانی که با مسلمانان دشمنی دارند؛ در این صورت فقط کفاره واجب است (آزاد نمودن برده)، به دلیل مؤمن بودن؛ اما پرداخت دیه بر وارثان مقتول واجب نیست، به دلیل کفرشان.
سوم اینکه، خاندان مقتول از کفار باشند اما با خاندان قاتل که مسلمان هستند، هم پیمانند؛ در این صورت به خاطر احترام به پیمان و در ذمه بودن کفار، باید خونبهای او را به بازماندگانش بپردازند و برده مؤمنی را آزاد کنند، به دلیل مؤمن بودن مقتول. در آخر آیه استثنایی بیان کرده به اینکه اگر کسی توان آزاد کردن برده را نداشته باشد، باید دو ماه پیدرپی روزه بگیرد. 

حکمت و فلسفه کفاره در قرآن

با توجه به اینکه نوع و شیوه کفارات متفاوت هست، فلسفه جعل کفارات نیز متفاوت است؛ چون کفاره برخی موارد برای عقوبت وارد شده؛ همانند روزه‌خواری در ماه رمضان بدون عذر، و گاهی برای غیر عقوبت و تنها برای ادای تکلیف و جایگزین حکم اولی بیان شده؛ همانند کفاره قتل غیر عمدی و کفاره روزه برای فرد ناتوان. [۶۴]
در این مقاله به بیان دو مورد بسنده می‌شود:

← توبه و ایمان
از جمله فلسفه‌هایی که برای کفاره، در پرداخت کفاره قتل غیرعمد بیان شده، یک نوع تخفیفی از ناحیه خداوند برای بندگان مؤمن است (تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ)
یعنی خداوند برای بنده‌ای که به اشتباه، کسی را به قتل رسانده، کفاره را وضع نموده که این کفاره، توبه و عنایت خداوند به بندگان باشد. 
و در فلسفه پرداخت کفاره "ظِهار" می‌فرماید:
«...لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ» 
«...این برای آن است که به خدا و رسولش ایمان بیاورید؛ اینها مرزهای الهی است»

← مجازات
قرآن در بیان فلسفه کفاره، برای فرد مُحرمی که عمداً صید کند می‌فرماید:
«...لِیذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ» 
«...تا کیفر کار خود را بچشد.»
"وبال" عقوبت کاری است که انجام شده؛ 
یعنی این کفاره به سبب جزاء گناهی است که فرد آن را مرتکب شده و در حال احرام صید کرده است. 

قضا و کفارۀ روزه‌های مرض موت
سؤال:فردی دو ماه رمضان پی در پی مریض بوده و در آن مریضی از دنیا رفته، آیا قضای روزه بر پسر بزرگتر واجب است در حالی که فدیه هم نداده آیا از اصل مال کم می‌شود؟
پاسخ: روزه اگر نگرفته است و تا ماه رمضان بعدی عذر او باقی بوده، واجب نیست و کفاره تأخیر دارد که از اصل مال او برداشته می‌شود
نحوه پرداخت زکات فطره و کفاره
سؤال:اگر قیمت‌ آرد و نان‌ در شهری‌ كه‌ زندگی‌ می‌كنیم‌ با شهری‌ كه‌ می‌خواهیم‌ كفّاره روزه‌ را در آن‌ شهر پرداخت‌ كنیم‌، متفاوت‌ باشد، معیار در قیمت‌ كفّاره‌، كدام‌ شهر است‌؟ و آیا اصلاً می‌توان‌ كفّاره‌ را در شهر دیگری‌ پرداخت‌ كرد، با وجود مستحق‌ّ در شهر خودمان‌؟ و ایضاً آیا می‌توان‌ با وجود فقیر در شهر خودمان‌، زكات‌ مال‌ یا زكات‌ فطره‌ را به‌ شهر دیگری‌ برد؟
پاسخ: اخراج‌ زكات‌ مال‌ یا فطره‌ از شهری‌ به‌ شهر دیگر جایز است‌ و مناط‌ قیمت‌ شهر روزه‌ گیر و زكات‌ فطره‌ و تعلّق‌ وجوب‌ زكات‌ در شهر است‌.
پرداخت خوراکی مورد نیاز فقیر بابت کفاره روزه
سؤال: شخصی مقداری کفّاره روزه بدهکار است، آیا می‌تواند مبلغ کفاره را بر اساس پول گندم محاسبه کند و با آن پول، مرغ، گوشت و یا خوراکی دیگری که فقیر به آن نیاز دارد بخرد و به فقیر بپردازد؟
پاسخ: می تواند این كار را بكند و لازم هم نیست كه بگوید از چه بابت است.
قضای روزه های زمان بارداری و شیردهی
سؤال: اینجانب مقلد حضرت امام خمینی بوده و با اجازه حضرتعالی بر تقلید ایشان باقی مانده ام و در مسائل جدید به فتوای حضرتعالی عمل می نمایم. دو فرزند دارم و در زمان حاملگی فرزند اول و نیز شیر دادن فرزند دوم قادر به روزه گرفتن نبوده ام و از این بابت دو ماه رمضان کامل یعنی 60 روز ، روزه نگرفته ام. اگر امکان دارد بفرمائید وظیفه من در قبال قضا و کفاره این روزه ها چیست؟
پاسخ: اگر از وقتی که روزه ها را افطار کرده اید تا ماه مبارک بعدی قدرت بر گرفتن قضا نداشته اید ، قضا ندارد و راجع به کفاره اگر قدرت مالی دارید برای هر روزه یک چارک گندم یا پول آنرا بدهید کفایت می کند.و چارک هفتصد و پنجاه گرم است
قضای روزه های قبلی و میزان کفاره
سؤال: زنی که روزه های مانده از سالهای قبل خود را به علت بیماری و ضعف جسمی نتوانسته قضا کند چگونه باید آنها را تدارک کند؟ اگر وظیفه او پرداخت کفاره است اولا میزان آن به ازای هر روزه چقدر است(بر حسب تومان) و ثانیا آیا باید آن را از مالی که دسترنج خودش است بپردازد یا اینکه می تواند از مال پدر یا همسر نیز پرداخت کند؟
پاسخ: بسمه تعالی
وظیفه او پرداخت کفاره است.هر روزی سیصد تومان و اگر ندارد و متصدی مخارج او هم ندارد یا حاضر نیست بدهد، آنهم براو واجب نیست.
نیت روزه قضا قبل از مغرب در صورتی که به مبطلات دچار نشده باشد.
سؤال: اگر كسی‌ تا قبل‌ از اذان‌ مغرب‌ هیچیك‌ از مبطلات‌ روزه‌ را انجام‌ نداده‌ باشد آیا می‌تواند نیت‌ روزه قضا كند؟
پاسخ:می‌تواند نیت‌ روزه مستحبی‌ كند ولی‌ اگر تا قبل‌ از ظهر (چیزی‌ نخورده‌ باشد) ــ(كاری‌ كه‌ روزه‌ را باطل‌ می‌كند انجام‌ نداده‌ باشد)ــ می‌تواند نیت‌ روزه قضا كند.
مواد غذایی بجای اطعام دادن
سؤال: 1) در كفّاره روزه‌ آیا می‌توان‌ به‌ جای‌ اطعام‌ شصت‌ فقیر، به‌ هر یك‌ از آنها آرد یا گندم‌ داد؟ یعنی‌ غذای‌ متعارف‌ به‌ آنها داده‌ نشود؟
پاسخ:1) كفایت‌ می‌كند.
یک مد طعام
سؤال: یك‌ مدّ طعام‌ چقدر است‌؟
پاسخ:ده‌ سیر یك‌ مقدار بیشتر از ی‌ مدّ است‌ بنا بر این‌ یك‌ كیلو یك‌ مدّ كمی‌ بیشتر است‌.
کفاره خوردن روزه هایی که بدلیل عذر شرعی نگرفته و الان به یاد ندارد
سؤال: اگر دختری‌ نداند از ابتدای‌ بلوغ‌ كه‌ در ماه‌ رمضان‌ به‌ علّت‌ عذر شرعی‌ روزه‌ خورده‌، آیا روزه‌های‌ آن‌ سال‌ را گرفته‌ و یا بعد از ماه‌ رمضان‌ بعدی‌ گرفته‌، چگونه‌ باید كفّاره روزه‌ها را بدهد؟ البته‌ این‌ مربوط‌ به‌ سال‌های‌ اوّل‌ بوده‌، بعد از واقف‌ شدن‌ به‌ این‌ مسأله‌ كه‌ باید كفّاره‌ دهد تمام‌ روزه‌های‌ هر سال‌ را قبل‌ از ماه‌ رمضان‌ بعدی‌ می‌گرفته‌، وظیفه او چیست‌؟
پاسخ: گذشته‌ها اشكال‌ ندارد.
خلل در انجام 31 روزه پی در پی
سؤال: كسی‌ كه‌ باید سی‌ و یك‌ روز پی‌ در پی‌ روزه‌ بگیرد اگر در بین‌ آن‌ یك‌ روز بدون‌ عذر روزه‌ نگیرد، یا وقتی‌ شروع‌ كند كه‌ در بین‌ آن‌ به‌ روزی‌ برسد كه‌ روزه آن‌ واجب‌ است‌ مثل‌ روزه نذر، چه‌ وظیفه‌ای‌ دارد؟
پاسخ: اگر فاصله‌ با عذر باشد ضرر نمی‌زند و اگر بدون‌ عذر باشد باید از سر بگیرد.
کفاره خانمی که عمدا 11 سال روزه نگرفته
سؤال: خانمی‌ یازده‌ سال‌ كفاره روزه‌ به‌ عهده‌ دارد كه‌ هفت‌ سال‌ آن‌ را در زمان‌ كودكی‌ نگرفته‌ است‌ و عمدی‌ هم‌ بوده‌ است‌، چه‌ دستور می‌فرمائید.
پاسخ:كفّاره‌ فعلاً برای‌ او واجب‌ نیست‌ و لازم‌ نیست‌ كار كند تا قدرت‌ بر اداء كفّاره‌ پیدا كند ــ(ولی‌ هر گاه‌ قدرت‌ پیدا كرد باید كفّاره‌ را بدهد)ــ
کفاره بجای قضا
سؤال: كسی‌ كه‌ نماز و روزه قضا دارد آیا می‌تواند بجای‌ آنها كفاره‌ بدهد؟
پاسخ: جایز نیست‌.
تردید در تعداد روزه‌های قضا
سؤال: کسی که مطمئن است قضای روزه دارد، ولی نمی‌داند تعداد آن چقدر است، چه تکلیفی دارد؟
پاسخ:به اندازۀ یقین، روزه بگیرد
نیت روزه قبل از ظهر
سؤال:اگر نیت روزۀ قضای ماه رمضان، قبل از ظهر واقع شود، کافی است؟
پاسخ:کفایت می‌کند.
عدم اطلاع از تعداد نماز و روزه‌های قضا
سؤال: کسی که زمان دقیق به سن تكلیف رسیدن خود را نمی‌داند و نمی‌داند چقدر نماز و روزه بر عهدۀ اوست، چه مقدار قضاى نماز و روزه بر او واجب است؟
پاسخ:هر مقداری که یقین دارد قضا کند، کفایت می‌کند.
فراموشی قضای روزه‌ها
سؤال:کسی كه روزۀ قضا دارد، اگر تا چند روز مانده به ماه مبارك رمضان فراموش كند روزه‌ها را بگیرد و وقتی یادش بیاید که نتواند قضا را به جا آورد، چه وظیفه‌ای دارد؟
پاسخ: بعد از ماه مبارک رمضان آن قضاها را بگیرد و برای هر روز 750 گرم گندم یا پول آن را به فقیر بدهد
مصرف کفارۀ روزه
سؤال: کفارۀ قضای روزه را آیا می‌توان در غیر طعام مثل کمک به نیازمند و امور خیر صرف کرد؟
پاسخ: کمک به نیازمندان اشکال ندارد.
مصرف کفاره در امور دیگر فقیر
سؤال: پولی که به عنوان کفاره و بابت طعام به فقیر پرداخت می‌شود، آیا فقیر می‌‌تواند در امور دیگری که بیشتر نیاز دارد، صرف کند؟
پاسخ:می‌تواند.
مصرف کفارۀ عمد
سؤال: اینکه در رسالۀ عملیه فرموده‌اید یکی از موارد کفارۀ عمد، اطعام شصت فقیر است، آیا می‌توان به اندازۀ شصت فقیر به یک فقیر پول یا طعام داد؟
پاسخ:نمی‌شود.
پرداخت پول نقد یا خوراکی دیگری بابت کفاره
سؤال: پرداخت پول نقد كفارۀ روزه به فقیر، كفایت از وظیفه مى‌كند؟ سایر خوراکی‌ها مثل گوشت، برنج، عدس، نخود و ... چطور؟
پاسخ:همۀ اینها کفایت می‌کند.
عدم جبران قضای روزه با کفاره
سؤال:آیا اگر کسی به جای قضای روزه، کفارۀ نقدی آن را پرداخت کند، بریء‌ الذمه می‌‌شود؟
پاسخ: قضای روزه را هیچ چیزی نمی‌تواند جبران کند.
پرداخت کفاره به اهل سنت یا اهل کتاب
سؤال: پرداخت کفارۀ غیر عمدی به اهل سنت اشکالی دارد یا نه؟ اگر فقیر اهل کتاب باشد، چه؟
پاسخ:باید به شیعۀ فقیر پرداخت شود.
پرداخت اقساطی کفاره
سؤال:مبلغ پولی که باید بابت کفاره روزه پرداخت کنیم مبلغ زیادی است. آیا جایز است که آن را به تدریج و هر زمان که استطاعت داریم بپردازیم؟
پاسخ:اشکال ندارد.
تصور غلط از زمان بلوغ
سؤال:پسری به سنّ پانزده سال قمری رسیده و به او تذكّر داده‌اند كه باید روزه بگیرد، ولی او به تصور اینکه سن تكلیف تمام شدن پانزده سال شمسی است، باور نكرده و روزه‌های خود را خورده است. در این صورت، چه وظیفه‌ای دارد؟
پاسخ:باید قضای آن روزه‌ها را بگیرد.
سقوط کفاره در صورت نیاز مالی
سؤال: شخصی کفارۀ چند سال روزه بر عهده دارد و نیازمند تهیۀ جهیزیه برای دختر خود می‌باشد. اگر بخواهد کفاره بدهد، دیگر نمی‌تواند جهیزیه تهیه کند. تکلیف او چیست و کدام مقدّم است؟
پاسخ:کفاره بر او واجب نیست
پرداخت مبلغ کفارۀ روزه
سؤال: آیا کفارۀ روزه را می‌توان با پول داد؟ مبلغ این پول چقدر است و به چه کسی باید داده شود؟
پاسخ:می‌توان پول داد و به فقیر باید بدهد و مبلغ آن برای هر روزه‌ای معادل قیمت 750 گرم گندم است.
عدم تقدم قضا و کفاره بر همدیگر
سؤال:کسی که کفارۀ روزه و قضای آن را بر عهده دارد و می‌خواهد به صورت نقدی کفارۀ خود را پرداخت کند، آیا باید اول روزۀ قضا را بگیرد و بعد کفاره بدهد یا فرقی نمی‌کند؟
پاسخ: فرقی نمی‌کند.
فوریت یا عدم فوریت قضا و کفاره
سؤال: آیا قضا و کفارۀ روزه، واجب فوری است یا می‌توان آن را تا قبل از ماه مبارک رمضان سال بعد به تأخیر انداخت؟
پاسخ:فوری نیست و می‌تواند تا قبل از ماه مبارک رمضان تأخیر بیندازد، ولی به مدّت روزها در آخر ماه شعبان فوری می‌شود.
پرداخت کفارۀ افراد تحت تکفّل
سؤال:پرداخت کفارۀ عمدی یا غیر عمدی هر یک از موارد ذیل بر عهدۀ کیست:
الف: همسر و کسی که نفقة او بر مرد واجب است (مثل مادر و پدر)
ب: دختری که در خانۀ پدر زندگی می‌کند.
ج: پسری که هنوز نان‌خور پدرش می‌باشد.
پاسخ:پرداخت کفارۀ غیر عمدی کلیۀ افراد نفقه‌خور، بر عهدۀ کسی است که باید نفقه آنها را بدهد، اما پرداخت کفّارات عمدی بر عهدۀ او نیست
توبه، جبران کنندۀ قضا و کفاره در صورت عدم توان جسمی و مالی
سؤال: شخصی کفارۀ روزه بر گردن او آمده است، ولی توان جسمی گرفتن روزه و نیز توان مالی پرداخت آن را ندارد، وظیفه‌اش چیست؟
پاسخ:توبه کفایت می‌کند.
کفارۀ کسی که درآمدی ندارد
سؤال:كسی كه درآمدی ندارد و تحت تكفل پدر زندگی می‌کند، اگر کفارۀ روزه بر گردن او بیافتد، چه کسی باید كفارۀ او را پرداخت کند؟
پاسخ: کسی که نفقۀ او را می‌دهد، باید کفارۀ روزۀ او را هم بدهد.
کفارۀ دختر تحت تکفّل
سؤال: روزهایی که دختر به علت مسائل زنانگی و یا مریضی نتوانسته روزه بگیرد، اگر کفاره دارد، پرداخت آن به عهدۀ کیست؟
پاسخ:کسی که نفقۀ او را می‌دهد، باید کفارۀ او را هم بدهد.
پرداخت کفاره به نزدیکان در اثر نیاز مالی
سؤال: آیا پدر خانواده‌ای که وضع مالی خوبی ندارد، می‌تواند کفارۀ خود را به فرزندش بپردازد؟
پاسخ:لازم نیست کفاره بدهد
باطل کردن عمدی روزه با تصور بطلان قبلی
سؤال: اگر روزه‌دار کاری انجام دهد و فکر کند روزه‌اش باطل شده و سپس مبطل دیگری انجام دهد، در صورتی که بعداً بفهمد در ابتدا روزه‌اش باطل نبوده است، آیا باید قضای روزه را بگیرد یا بایدکفاره هم بدهد؟
پاسخ:باید قضا بگیرد ولی کفاره ندارد.
تأخیر قضای روزه در اثر ندانستن مسئله
سؤال:کسی که نمی‌دانسته به تأخیر انداختن قضای روزه تا ماه رمضان بعد موجب کفاره می‌شود، اگر بعد از ماه رمضان سال بعد روزۀ قضا را بگیرد، آیا باز هم کفارۀ تأخیر بر او واجب است؟
پاسخ:کفارۀ یک سال را بدهد، کفایت می‌کند.
کفارۀ ملاعبه با همسر و خروج منی
سؤال:اگر كسى در ماه رمضان با علم به اینکه خروج منی مبطل روزه است، عمداً كارى كند كه از او منى بیرون آید (مثلاً با همسر خود ملاعبه کند) آیا باید 60 روز روزه بگیرد یا خیر؟
پاسخ: اگر با همسر باشد، کفارۀ جمع ندارد.
کفاره خروج سهوی منی
سؤال: اگر شخصى بدون نیت خروج منی با خود بازی کند، ولى منى از او خارج شود، روزۀ او چه حكمى دارد؟ و آیا باید کفارۀ جمع بدهد؟
پاسخ: روزۀ او صحیح است و قضا و کفاره ندارد.
کفاره جماع
سؤال: اگر روزه‌دار در یك روز ماه رمضان چند دفعه جماع نماید، آیا باید براى هر جماع یك كفاره بدهد؟
پاسخ: یک کفاره کفایت می‌کند.
کفارۀ نگرفتن روزۀ نذری
سؤال: کسی که روزۀ نذری را به دلخواه و در موعد مقرر نگرفته، آیا فقط قضا کافی است یا باید کفاره هم بدهد؟ چه مقدار قضا ندارد؛
پاسخ: باید کفارة نذر(1) بدهد.
---------------
1. کفاره عمل نکردن به نذر و عهد و قسم، اطعام یا پوشانیدن ده فقیر و یا گرفتن سه روز روزه است که پی در پی بودن آن نیز لازم نیست.ضمنا افرادیکه مستحق هستند ودر نقاط محروم شناسایی شدند جهت دادن کفارات به آنها جهت معرفی به عزیزان هست درصورت نیاز به شماره ۰۹۳۶۶۸۸۱۰۸۸ پیام بدهید متشکریم